Wolność sumienia i religii dopiero w epoce Oświecenia zaczęła zdobywać uznanie. Zaczął wówczas panować pogląd, że nie należy karać obywateli za porzucenie religii. Wolność ta zaczęła więc znajdować miejsce w aktach prawnych, które uznawane są za kamienie węgielne współczesnego konstytucjonalizmu, opartego na demokracji, jak np. Deklaracja Praw Wirginii z 1776r., późniejsza Konstytucja Stanów Zjednoczonych z 1787r. czy Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela 1789r.
Współcześnie prawo do wolności sumienia i religii zostało określone we wszystkich konstytucjach państw demokratycznych. W prawie międzynarodowym omawiana wolność została ujęta w licznych aktach, dotyczących ochrony praw człowieka, nie tylko europejskich, ale również afrykańskich czy amerykańskich.
Wolność manifestowania swojej religii czy przekonań może być ograniczana tylko przez prawo, w chwili konieczności ochrony bezpieczeństwa publicznego, porządku, zdrowia, moralności lub ze względu na prawo i wolność innych osób.
Prof. Bogumił Szmulik w niniejszej ekspertyzie przytacza polską tradycję konstytucyjną, w odniesieniu do omawianej materii, począwszy od Konstytucji 3 maja z 1791r. Prezentuje on również rozwiązania w ramach projektów nowej konstytucji i wskazuje, które z nich zostało wykorzystane w konstytucji z 1997r.
Bardzo ważnym zagadnieniem jest także odróżnienia pojęć „wolność sumienia” od „wolności religii”. Prof. Szmulik znaczną część niniejszej ekspertyzy poświęca doprecyzowaniu tych zagadnień, a także ich szerokiemu omówieniu w kontekście konstytucyjno- prawnym.